COLONIAL HILL, DOIRAN MEMORIAL

Μάρτιος 2017

Τα ήρεμα νερά της λίμνης στο βάθος αντανακλούν παιχνιδιάρικα το φως όσο εγώ ανεβαίνω το φιδογυριστό χωματόδρομο, ανυπομονώντας να συναντήσω ένα από τα εντυπωσιακότερα μνημεία του πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου.

Ο ήλιος έχει πάρει την κατιούσα τη στιγμή που ανοίγω τη βαριά, μαύρη σιδερένια πόρτα. Στο ψηλότερο σημείο του λόφου δεσπόζουν τέσσερις πέτρινοι τύμβοι σε σχήμα κύβου και στο κέντρο ένας δωδεκάμετρος οβελίσκος με δυο λέοντες να κοιτάζουν προς αντίθετες κατευθύνσεις (ο πρώτος προς τα σύνορα με αγριωπή έκφραση και ο έτερος προς την Ελλάδα με απαράμιλλη ηρεμία).

Δεξιά και αριστερά του κεντρικού οβελίσκου αναγράφεται το κάτωθι:

ΕΙΣ ΕΝΔΟΞΟΝ ΜΝΗΜΗΝ 1418 ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΩΝ ΚΑΙ 10282 ΟΠΛΙΤΩΝ ΤΟΥ ΒΡΕΤΑΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΠΕΣΟΝΤΩΝ ΕΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΑΙ ΣΕΡΒΙΑ ΚΑΙ ΕΙΣ ΑΝΑΜΝΗΣΙΙΝ 1917 ΜΑΧΗΤΩΝ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΒΑΘΜΩΝ ΩΝ ΤΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΓΕΓΡΑΜΜΕΝΑ ΕΟΙ ΤΩΝ ΠΕΡΙΞ ΣΤΗΛΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΟΠΟΙΩΝ ΟΙ ΝΕΚΡΟΙ ΔΕΝ ΑΝΕΒΡΕΘΗΣΑΝ

ΕΠΕΣΑΝ ΠΙΣΤΟΙ ΕΙΣ ΤΟ ΚΑΘΗΚΟΝ

Διαβάζοντας τη μακάβρια επιγραφή με τους χιλιάδες νεκρούς ανατριχιάζω.

Προσπαθώ να προσομοιάσω υποσυνείδητα στο μυαλό μου, το πεδίο της μάχης, το πεδίο του θανάτου, φέρνοντας το σε αντιπαραβολή με το γαλήνιο τοπίο που ξεδιπλώνεται μπροστά μου. Αυτό που τελικά υπερισχύει είναι ...ο θάνατος. Ο λόφος των νεκρών. The Colonial Hill κατά τους Άγγλους.

Νέοι που δεν πρόλαβαν να αδράξουν τις χαρές της ζωής, νέοι που δεν απόλαυσαν το νέκταρ της νιότης τους, νέοι που γέρασαν μέσα σε μια μέρα και χάθηκαν ξεγελώντας το χρόνο, νέοι που δεν έζησαν και τώρα ζουν μόνο μέσα στις καρδιές των αγαπημένων τους.

Απέραντη θλίψη για τις ζωές που χάθηκαν, βαθιά περισυλλογή, φόβος και αγωνία για αυτές που εξακολουθούν να χάνονται αλλά και τρόμος για αυτές που μελλοντικά θα χαθούν.

Δώδεκα και πλέον χιλιάδες υπήκοοι της βρετανικής αυτοκρατορίας άφησαν την τελευταία πνοή τους μακριά από τις πατρογονικές τους εστίες, μπλέκοντας σε έναν πόλεμο που σίγουρα δεν ήταν δικός τους.

Ξαναδιαβάζω την τελευταία πρόταση, ΕΠΕΣΑΝ ΠΙΣΤΟΙ ΕΙΣ ΤΟ ΚΑΘΗΚΟΝ και αναρωτιέμαι για το αληθές του νοήματός της. Ναι έπεσαν, ναι ήταν πιστοί καμιά αμφιβολία γι' αυτό, ναι ασφαλώς και έπραξαν το καθήκον τους. Πώς μπορεί να οριστεί ωστόσο αυτό το ιερό καθήκον; Μήπως ως υπεράσπιση βωμών και εστιών; Ποιες εστίες υπερασπίστηκε λόγου χάρη ο Ινδός Βρετανός ή ο Σενεγαλέζος Γάλλος υπήκοος;

Το τρίτο σκέλος της σκαλισμένης στο βράχο πρότασης με βρίσκει απόλυτα αντίθετο.

Προσπαθώντας να αποδιώξω τις σκοτεινές τούτες σκέψεις από το μυαλό μου, στρέφω το βλέμμα μου στα σιωπηλά χρυσαφένια πλέον νερά της λίμνης. Απόλυτη, καθηλωτική ομορφιά. Αφήνω την εικόνα να κάνει τη υπόλοιπη δουλειά, αφήνω τη φύση να διορθώσει την ανθρώπινη παραφωνία, αφήνω τη λίμνη να τραβήξει στον πυθμένα της όλα όσα δηλητηριάζουν το νου μου.

...

Δυο ώρες αργότερα. Ο ήλιος έχει πλέον δύσει. Ο ορίζοντας πάνω από τη λίμνη μοιάζει να φλέγεται. Το χρυσό ανακατεύεται με το κόκκινο. Το κόκκινο με συνδέει ξανά με το αίμα επαναφέροντας με στην πρότερη κατάσταση, το αίμα που πότισε και αυτόν το λόφο εκατό σχεδόν χρόνια πριν... Ρίχνω μια τελευταία ματιά προς το λέοντα που κοιτά προς τα σύνορα άπληστα αγριωπός, δείχνοντας τη διάθεσή του για κατάκτηση. Συνειδητοποιώ πως το μήνυμα που περνά κωδικοποιημένα είναι δυσοίωνο. Κοιτώντας το δεύτερο λέοντα, αυτόν με τη νηφάλια στάση προσπαθώ να ισορροπήσω στο μυαλό μου τη σκοτεινή με τη φωτεινή, την πιο αισιόδοξη πλευρά του ανθρώπου.

Θα μάθει τελικά από τα λάθη του; Θα τα αξιοποιήσει ώστε να τα αποφύγει την επόμενη φορά; Θα υπάρξει επόμενη φορά; Να ξεχάσουμε τελικά, ή να θυμόμαστε το παρελθόν μας; Μπορούμε να ελπίζουμε σε ένα πιο αισιόδοξο μέλλον;

Με αυτές τις αναπάντητες ρητορικές ερωτήσεις, γυρίζω την πλάτη στο χρυσοκόκκινο από τον ήλιο πέτρινο σύμβολο μνήμης και κλείνω τη σιδερένια πόρτα με αποφασιστικότητα.

ZGORZELEC 

18 Φεβρουαρίου 2018

Βρίσκομαι πάνω στη γέφυρα του ποταμού Νάισσε, του ποταμού που πριν μερικά χρόνια χώριζε όσο και ένωνε δύο διαφορετικούς κόσμους. Σήμερα απλά αποτελεί το φυσικό σύνορο μεταξύ δύο χωρών. Της Γερμανίας και της Πολωνίας. Πίσω μου το Γκέρλιτς, μπροστά μου το Ζγκορζέλεκ. Η πόλη είναι μία, ωστόσο διαχωρίστηκε το 1945 μετά το τέλος του πολέμου, ενώ η μετακίνηση πληθυσμών εκατέρωθεν άλλαξε τελικά τη σύνθεση των δύο πόλεων.

Αυτό που αναζητώ είναι ένα πάρκο. Ένα πάρκο που συνδέει χρονικά το τότε με το τώρα. Λίγα λεπτά αργότερα στέκομαι μπροστά σε έναν οβελίσκο τριών περίπου μέτρων, στην κεντρικότερη θέση του πάρκου, με τον ελληνικό θυρεό στο ψηλότερο σημείο του, συνοδεία μιας επιγραφής σκαλισμένης σε τρεις γλώσσες (ελληνικά, γερμανικά, πολωνικά).

ΤΑ ΕΤΗ 1916-1919 ΣΕ 28 ΕΚΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΓΥΡΩ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΥΠΗΡΞΕ "ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟ".

ΣΕ ΑΥΤΟ ΔΙΕΜΕΝΑΝ ΠΕΡΙΠΟΥ 6500 ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ ΤΟΥ IV ΣΩΜΑΤΟΣ ΣΤΡΑΤΟΥ.

ΟΙ 133 ΑΠΟ ΑΥΤΟΥΣ ΘΑΦΤΗΚΑΝ ΣΤΟ ΑΣΤΙΚΟ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟ ΣΤΟ GÖRLITZ.

Αισθάνομαι δέος αντικρίζοντας μια τέτοια εικόνα, χίλια εξακόσια χιλιόμετρα μακριά από την πατρίδα. Νιώθω συγκίνηση αλλά και ευγνωμοσύνη και αμέριστο σεβασμό προς τους Πολωνούς συνανθρώπους μας που εξακολουθούν να τιμούν το μνημείο, διατηρώντας το σε άριστη κατάσταση, να στέκει εκεί αγέρωχο αψηφώντας τα καιρικά φαινόμενα, θυμίζοντας σε εμάς τους Έλληνες επισκέπτες ένα ίσως όχι και τόσο γνωστό παρελθόν. Εξίμισι χιλιάδες Έλληνες.

GÖRLITZ

19 Φεβρουαρίου 2018

Το οδοιπορικό συνεχίζεται, αυτή τη φορά στη γερμανική πλευρά. Το δημοτικό νεκροταφείο του Γκέρλιτς βρίσκεται στο βόρειο τομέα της όμορφης πόλης της Σαξωνίας, πάνω σε μια καταπράσινη δασώδη πλαγιά. Πλησιάζω στον τόπο ταφής των Ελλήνων. Εφτά επιτύμβιες στήλες με τα ονόματα των εφτά Ελλήνων αξιωματικών, στέκονται εκεί περιφρουρώντας τη μαύρη μαρμάρινη πλάκα στο κέντρο με τα ονόματα των στρατιωτών τους.

Ένα ολόκληρο σώμα στρατού οδηγήθηκε σε αυτήν την ιδιότυπη αιχμαλωσία. Ένα σώμα χιλιάδων στρατιωτών, με κάποιους εξ αυτών να κατηγορούνται ως προδότες λόγω της φιλοβασιλικής ομάδας αξιωματικών μέσα στις τάξεις του. Απλοί ανυποψίαστοι άνθρωποι βρέθηκαν χωρίς να το καταλάβουν στο εδώλιο του κατηγορούμενου. 

Ανάμικτα συναισθήματα με κυριεύουν. Νιώθω περήφανος για τους συμπατριώτες μου. Η ιστορία μας αναφέρει, πως κατά την παραμονή τους οι «φιλοξενούμενοι» Έλληνες, ενσωματώθηκαν ομαλά, όσο αυτό μπορεί αν επιτρέπεται μέσα σε ένα τόσο ιδιότυπο περιβάλλον, συμβίωσαν και συναναστράφηκαν με τους Γερμανούς, ενώ πολλοί από αυτούς εργάστηκαν αναπτύσσοντας σημαντική πολιτιστική και πνευματική δραστηριότητα, (εξέδωσαν εφημερίδα με συντάκτες εξέχουσες προσωπικότητες της τέχνης όπως αυτές των Βασίλη Ρώτα και Λέοντα Κουκούλα, ηχογραφήθηκαν Έλληνες στρατιώτες στο πλαίσιο μιας γενικότερης μελέτης γλωσσών και ιδιωμάτων 250 πληθυσμιακών ομάδων ενώ έλαβε χώρα και η πρώτη ηχογράφηση μπουζουκιού στον κόσμο).

Ανεκτίμητοι πνευματικοί θησαυροί εν καιρώ πολέμου έρχονται να μου θυμίσουν πως αυτά που ενώνουν τους ανθρώπους είναι πολύ περισσότερα από αυτά που τους χωρίζουν.

Νιώθω παράλληλα συμπόνοια και βαθιά λύπη για τους ίδιους ανθρώπους που ακόμα και όταν τρία χρόνια μετά επέστρεψαν στη χώρα τους, κάποιοι εξ αυτών συνέχισαν να αισθάνονται ξένοι και κυνηγημένοι.

Νιώθω ακόμα οργή και αγανάκτηση για το άδικο του πολέμου, τον χωρίς μέτρο παραλογισμό, την αβίαστη λήψη αποφάσεων εξοστρακισμού και απαξίωσης ανθρώπων και ιδεών, ακούραστα χωρίς ιδιαίτερη σκέψη, υπό τη σκιά ενός ακόμα εθνικού διχασμού. Αισθάνομαι επίσης απέραντη θλίψη για το χαμό τόσων πολλών στο βωμό της αλαζονείας τόσων λίγων.

SCHÖNEFELD AIRPORT, BERLIN

20 Φεβρουαρίου 2018 

Επιστρέφω στη βάση μου. Σε μόλις δύο ώρες θα πατάω σε ελληνικό έδαφος. Η σκέψη μου ταξιδεύει 99 χρόνια πίσω, όταν χιλιάδες συμπατριώτες μου, πήραν από την ίδια χώρα το δρόμο της επιστροφής χρησιμοποιώντας κάθε μέσο, αψηφώντας κάθε κακουχία, επιζητώντας νοσταλγικά την αγκαλιά της πατρίδας, που για τους περισσότερους μόνο ζεστή δεν αποδείχτηκε.